Dijital Substrüksiyon Anjiyografisi (DSA), damar yapılarını yüksek çözünürlükte görüntülemek için kullanılan, girişimsel radyolojinin temel görüntüleme yöntemlerinden biridir. Radyolojik görüntülerin dijital işleme teknikleriyle desteklenmesi sayesinde, kan damarlarının iç yapısı, tıkanıklıklar, daralmalar, anevrizmalar ve vasküler anomaliler net bir şekilde değerlendirilebilir. DSA, tanı koyma, tedavi planlama ve birçok girişimsel işlem sırasında yol gösterici görüntüleme yöntemi olarak sıkça tercih edilir.

DSA Nedir ve Nasıl Çalışır?

• Tıbbi Öykü ve İlaçlar: Hastanın bilinen allerjileri (özellikle kontrast maddelere) sorgulanır. Kan sulandırıcı veya pıhtılaşmayı etkileyen ilaçlar (ör. kumadin, aspirin, klopidogrel) varsa, işlem öncesi hekim ile değerlendirilerek düzenleme yapılabilir.
• Kan Testleri: Gerektiğinde kreatinin (böbrek fonksiyonu) ve kanama profili (örn. INR, trombosit sayımı) kontrol edilir; böbrek fonksiyonu düşükse kontrast kullanımına yönelik önlemler alınır.
• Açlık Durumu: Genelde işlemden birkaç saat önce aç olunması istenir; sedasyon veya genel anestezi uygulanacaksa daha uzun süreli açlık gerekebilir.
• Bilgilendirilmiş Onam: İşlemin amacı, süreç, riskler ve alternatifler hasta veya yasal temsilciye anlatılıp onam alınır.

DSA Nasıl Yapılır? (Adım Adım)

1. Vasküler Erişim: Lokal anestezi altında genellikle kasık bölgesindeki femoral arter ya da kol bölgesindeki radial arterden damar erişimi sağlanır. İnce bir kılavuz tel ve kateter yardımıyla istenen damar bölgesine ulaşılır.
2. Mask Görüntüsü: Kontrast verilmeden önce bir veya birkaç “mask” (referans) görüntü çekilir.
3. Kontrast Enjeksiyonu ve Seri Görüntüleme: Damar içine kontrast madde enjekte edilir ve hızlı seri görüntüler alınır. Bu görüntüler bilgisayarda mask görüntüsünden çıkarılarak yalnızca damar ağının göründüğü görüntüler elde edilir.
4. Görüntü Analizi ve Girişim: Eğer girişime ihtiyaç varsa (anjiyoplasti, stent, embolizasyon), DSA görüntüleri rehberliğinde aynı seansta girişimsel işlemler gerçekleştirilir.
5. İşlem Sonu Kontrol: Gerekli kontroller yapıldıktan sonra kateter çıkarılır ve giriş yerinde baskı uygulanır veya kapatıcı cihaz (vascular closure device) kullanılır.

Hangi Hastalıklarda DSA Tercih Edilir?

DSA, özellikle damar hastalıklarının detaylı görüntülenmesinin kritik olduğu durumlarda tercih edilir. Örnekler:

• Periferik Arter Hastalığı: Bacaklardaki damar darlıkları veya tıkanıklıklarının yerinin ve yaygınlığının belirlenmesi.
• Karotis ve Beyin Damar Hastalıkları: İntrakranial anevrizma, AVM (arteriovenöz malformasyon) ve stenozların değerlendirilmesi ve gerekli durumlarda endovasküler tedavi planlanması.
• Viseral Damar Hastalıkları: Karaciğer, böbrek, bağırsak ve pelvik damarlarla ilgili anormallikler; tümörlere yönelik selektif embolizasyonlar.
• Travma ve Kanama: Aktif iç kanamanın lokalizasyonu ve embolizasyon ile kanama kontrolü.

 

DSA’nın Avantajları

• Yüksek Görüntü Kalitesi: DSA, damar sistemini çok net gösterir; küçük ayrıntılar bile görülebilir.
• Rehberlik Sağlama: Tanı ile birlikte tedavi planlanmasına ve girişimsel işlemlerin güvenle uygulanmasına olanak verir.
• Hızlı ve Dinamik Görüntüleme: Gerçek zamanlı seri görüntüler, anjiyografik akım dinamiklerini (ör. geç akım, erken dolum) gösterir.
• Minimal İnvaziv Yaklaşım: Açık cerrahi gerektirmeyen birçok vasküler müdahaleye imkân tanır.

Riskler ve Olası Komplikasyonlar

Her tıbbi işlemde olduğu gibi DSA da bazı riskler taşır. Ancak ileri teknoloji ve deneyimli ekip sayesinde komplikasyon oranı düşüktür. Olası riskler şunlardır:

• Kontrastlara Bağlı Reaksiyonlar: Hafif (kaşıntı, ürtiker) veya nadiren ciddi alerjik reaksiyonlar görülebilir. Önceden bilinen kontrast allerjisi varsa önlem alınır.
• Böbrek Fonksiyonlarına Etki: Özellikle böbrek fonksiyonu bozuk hastalarda kontrast nefropatisi riski vardır; bu nedenle kreatinin düzeyleri kontrol edilir ve gerekli önlemler (hidratasyon, düşük doz kontrast) alınır.
• Kanama ve Hematom: Erişim bölgesinde kanama, hematom veya nadiren arteriovenöz fistül oluşabilir.
• Vasküler Yaralanma veya Emboli: Kılavuz tel veya kateter manipülasyonuna bağlı damar hasarı veya distal emboli riski olabilir.
• Radyasyon Maruziyeti: Uzun işlemler sırasında hasta ve ekip radyasyona maruz kalır; modern cihazlarda doz optimizasyonu uygulanır.

 

İşlem Sonrası Bakım ve Takip

• Giriş yerinde kanama veya hematom açısından gözlem yapılır. Hastalar genellikle aynı gün taburcu edilebilir; bazı girişimler sonrası kısa süreli hastanede kalış gerekebilir.
• Ağrı ve Aktivite: Giriş yerinde hafif ağrı olabilir; ağır fiziksel aktiviteler bir süre kısıtlanabilir.
• İlaçlar: Antibiyotik nadiren gerekebilir; antikoagülan/antiplatelet tedavi gerekiyorsa hekim yönergesi doğrultusunda düzenlenir.
• Kontrol Görüntüleri: Gerekli durumlarda kontrol DSA veya non-invaziv görüntüleme (Doppler USG, CT anjiyo, MR anjiyo) ile takip edilir.